مزایا و معایب دی اکسید تیتانیوم در محصولات آرایشی و بهداشتی

محصولات آرایشی و پوستی حاوی ترکیبات شیمیایی و مواد طبیعی متنوعی هستند. با یک نگاه اجمالی به آنها، یک لیست طولانی از ترکیبات تشکیل دهنده را مشاهده خواهید کرد که اغلب آنها را نمی‌شناسید. دی اکسید تیتانیوم (TiO2) یک ماده پرکاربرد در لوازم آرایشی و بهداشتی و همچنین محصولات غذایی و رنگ‌ها است؛ اما آیا استفاده گسترده از این ترکیب به معنای ایمنی ۱۰۰ درصد و بی خطر بودن آن است؟در این مقاله از مجله شاینو درباره کاربردهای دی اکسید تیتانیوم و همچنین مضرات احتمالی آن صحبت خواهیم کرد و توضیح می‌دهیم که آیا استفاده از آن در محصولات پوستی واقعا مضر است یا نه!

دی اکسید تیتانیوم چیست؟

دی اکسید تیتانیوم با فرمول شیمیایی TiO2 که به اکسید تیتانیوم (IV) یا تیتانیا نیز معروف است، یک ماده معدنی طبیعی با وزن مولکولی 79.866 است. این ماده هنگامی که به عنوان رنگدانه استفاده می‌شود، به عنوان سفید تیتانیوم، پیگمنت سفید 6 (PW6) یا CI 77891 نیز شناخته می‌شود. اگرچه فرم‌های معدنی دی اکسید تیتانیوم می‌تواند سیاه به نظر برسد؛ اما این ماده یک جامدِ نامحلول در آب و سفید رنگ است.

دلیل استفاده از دی اکسید تیتانیوم در محصولات آرایشی

نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم یا دی اکسید تیتانیوم بسیار ریز (با قطر کمتر از ۱۰۰ نانومتر) قابلیت جذب اشعه‌های ماوراء بنفش خورشید را دارند. این مسئله بدان معناست که این ماده به عنوان یک ضد آفتاب فیزیکی عمل می‌کند و اشعه فرابنفش خورشید را منعکس می‌نماید؛ در مقابل ضد آفتاب‌های شیمیایی که آن را جذب می‌کنند. به همین خاطر نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم به طور گسترده در محصولات ضد آفتاب مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین این ماده بسیار درخشنده و شفاف‌تر از رنگ سفید بوده و در برابر حرارت پایدار است. تمام این ویژگی‌ها، آن را به یک ترکیب ایده آل برای استفاده در محصولات آرایشی و پوستی تبدیل می‌کند.

سه عملکرد اصلی دی اکسید تیتانیوم در فرمولاسیون محصولات آرایشی شامل موارد زیر است:

• مات کردن
• جذب اشعه‌های UV
• فیلتر اشعه‌های UV

کاربرد دی اکسید تیتانیوم در محصولات آرایشی و پوستی

دی اکسید تیتانیوم به عنوان یک ماده غلیظ کننده و مات کننده در محصولات آرایشی و بهداشتی پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای استفاده در محصولات آرایشی، دی اکسید تیتانیوم معمولا میکرونیزه می‌شود. این ماده نسبتا سنگین به لطف میکرونیزه شدن راحت‌تر پخش می‌شود. دی اکسید تیتانیوم میکرونیزه به پوست نفوذ نمی‌کند و فقط روی پوست می‌نشیند.

• اصلی‌ترین کاربرد اکسید تیتانیوم، استفاده از آن به عنوان ماده فعال کننده در کرم ضد آفتاب است. این ترکیب از پوست در برابر اشعه‌های UVA و UVB محافظت می‌کند؛ بنابراین یک ماده ضد آفتاب عالی برای پوست‌های حساس و مستعد قرمزی و التهاب است. «آناتاز و روتیل» دو نوع اصلی دی اکسید تیتانیوم هستند که به صورت تجاری به فروش می‌رسند. فرم روتیل به دلیل توانایی بهتر در کنترل اشعه ماوراء بنفش و پایداری آن در حضور این اشعه‌ها معمولاً در ضد آفتاب‌ها استفاده می‌شود.
• این ترکیب علاوه بر ضدآفتاب‌ها به عنوان یک ماده فعال موجود در محصولات مراقبت از پوست (به عنوان مثال مرطوب کننده‌ها، محصولات ضد پیری)، لوازم آرایشی (مانند خط چشم، سایه چشم، ریمل، برق لب، لاک ناخن، برنز کننده ، کانسیلر، کرم پودر، پنکیک‌، رژ گونه) و محصولات مراقبت شخصی (مانند خمیر دندان، شامپو و صابون) به کار می‌رود.

بررسی‌های علمی درباره ایمنی دی اکسید تیتانیوم

ایمنی دی اکسید تیتانیوم در تحقیقات متعددی مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه به نتایج چند مورد از آنها می‌پردازیم.

• در مطالعه‌ای که در مجله تحقیقات شیمی در سم‌شناسی انجمن شیمی آمریکا (ACS) منتشر شد، محققان به بررسی دو شکل مختلف از دی اکسید تیتانویم (روتیل و آناتاز) پرداختند. آنها به این نتیجه رسیدند که فرم روتیل در هنگام واکنش با اشعه ماوراء بنفش معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند. با این حال پاک کردن آناتاز از روی پوست بسیار دشوار است و در صورت قرارگیری در معرض نور خورشید، رادیکال‌های آزاد تولید می‌کند و می‌تواند مشکلات پوستی متعددی (از پیری زودرس گرفته تا ضایعات سرطانی) ایجاد کند.
• آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) دی‌اکسید تیتانیوم را (از طریق استنشاق) در دسته عوامل سرطان‌زای گروه 2B قرار داده است است؛ یعنی عاملی که برای انسان «احتمالاً سرطان‌زا» بوده؛ اما تاکنون تحقیقات کافی در مورد انسان صورت نگرفته است.
• همچنین نتایج یک آزمایش جدید از موسسه ملی اندازه گیری دولت استرالیا نشان داد بسیاری از کرم‌های ضد آفتاب و محصولات آرایشی محبوب از یک فرم بالقوه خطرناک (دی اکسید تیتانیوم آناتاز) استفاده می‌کنند. شش محصول از هشت محصول آزمایش شده، از جمله برندهای معروف مانند نیوآ، اورآل و کاور گرل حاوی این ماده بودند.
• علاوه بر این ثابت شد که دی اکسید تیتانیوم به شکل نانوذرات توسط سلول‌های روده جذب شده و به استرس اکسیداتیو و رشد تومورهای سرطانی در داخل بدن منجر می‌شود. مصرف خوراکی دی اکسید تیاتنیوم (به صورت افزودنی‌های غذایی) و همچنین از طریق دهان (رژ لب و خمیر دندان) و استنشاق بخار ناشی از آن (به عنوان مثال در اثر استفاده از محصولات پوستی حاوی این ماده) می‌تواند چنین عوارضی به دنبال داشته باشد.
• مطالعات طولانی مدت نشان داده است که محصولات استفاده شده روی پوست در عرض نیم ساعت وارد جریان خون می‌شوند و ضریب نفوذ آنها با توجه به محل مورد استفاده متغیر است. نرخ جذب برای صورت و پوست سر ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از سایر قسمت‌های بدن ما است.

 با در نظر گرفتن موارد فوق و نتایج بدست آمده از مطالعات، کمیته علمی ایمنی مصرف‌ کننده  (SCCS) استفاده از نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم در محصولات آرایشی و پوستی را محدودتر کرده است.

نکات مفید برای مصرف کنندگان محصولات آرایشی

برای اجتناب از عوارض ناخوشایند دی اکسید تیتانیوم در محصولات آرایشی و پوستی به نکات زیر توجه کنید.

• در صورت امکان از محصولات آرایشی فاقد دی اکسید تیتانیوم استفاده کنید. به عنوان مثال ضد آفتاب‌های حاوی اکسید روی را انتخاب کنید. اکسید روی، یک ماده معدنی کاملا بی خطر است که اشعه‌های مضر خورشید را به طور قابل توجهی مسدود می‌کند.
• برای کاهش اثرات نامطلوب رادیکال‌های آزاد روی پوست از محصولات حاوی ترکیباتی نظیر چای سبز استفاده کنید؛ زیرا چنین ترکیباتی با رادیکال‌های آزاد مقابله می‌کنند.
• اگر قصد دارید از محصولات آرایشی حاوی دی اکسید تیتانیوم استفاده کنید، توجه داشته باشید که حاوی فرم آناتاز دی اکسید تیتانیوم نباشد! در اغلب موارد، تولید کنندگان فقط واژه کلی دی اکسید تیتانیوم را در فهرست مواد تشکیل دهنده درج می‌کنند. با مراجعه به وبسایت سازنده یا تماس با خدمات مشتریان از فرم دی اکسید تیتانیوم بکار رفته در محصول مطمئن شوید.
• در استفاده از محصولات آرایشی حاوی دی اکسید تیتانیوم زیاده روی نکنید. با وجود آنکه این ماده نمی‌تواند به درون پوست نفوذ کند؛ اما همچنان ممکن است از راه دهان و بینی وارد بدن‌تان شود و در طولانی مدت عوارض خطرناکی ایجاد نماید.

حرف آخر

دی اکسید تیتانیوم، یک ترکیب معدنی طبیعی است که رنگ سفید بسیار خالصی دارد و به عنوان یک رنگدانه سفید در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. نانو ذرات اکسید تیتانیوم به اشعه‌های ماوراء بنفش خورشید اجازه نمی‌دهند که از لایه شاخی پوست عبور کنند و آنها را مسدود می‌نماید. به دلیل همین ویژگی فوق العاده، اکسید تیتانیوم به طور گسترده در محصولات آرایشی و مراقبت از پوست مانند ضد آفتاب‌ها بکار می‌رود. با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که استنشاق نانو ذرات اکسید تیتانیوم (فرم آناتاز) می‌تواند مشکلات سلامتی جدی ایجاد کند. به همین خاطر استفاده از این ماده در فرمولاسیون محصولات پوستی محدود شده است.

سوالات متداول

• آیا استفاده از دی اکسید تیتانیوم در لوازم آرایشی ممنوع است؟

دی اکسید تیتانیوم به عنوان یک ماده بالقوه سرطان زا طبقه بندی شده است. بنابراین کمیته علمی ایمنی مصرف کننده، استفاده از این ماده را به عنوان یک افزودنی غذایی ممنوع و استفاده از آن را در لوازم آرایشی محدود کرده است.

• حداکثر غلظت ایمن برای استفاده از دی اکسید تیتانیوم در محصولات آرایشی چقدر است؟

ارزیابی‌های علمی حاکی از آنند که استفاده از دی اکسید تیتانیوم به عنوان فیلتر UV در محصولات آرایشی و بهداشتی با حداکثر غلظت ۲۵ درصد بی خطر است.